Chào bạn, hôm nay chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về một tình trạng sức khỏe khá phổ biến mà nhiều người đã từng trải qua: viêm thanh quản cấp. Có thể bạn đã từng bị khàn tiếng, thậm chí mất tiếng, cảm thấy đau rát họng và ho khan liên tục rồi đúng không? Những triệu chứng này thường xuất hiện đột ngột và gây ảnh hưởng không nhỏ đến khả năng giao tiếp và sinh hoạt hàng ngày của chúng ta. Vậy, chính xác thì viêm thanh quản cấp là gì, nguyên nhân do đâu, triệu chứng ra sao và làm thế nào để giọng nói của chúng ta nhanh chóng trở lại trong trẻo? Hãy cùng tôi khám phá chi tiết nhé!
Viêm thanh quản cấp là gì?
Bạn hình dung thế này, thanh quản là một bộ phận quan trọng nằm ở phần trên của khí quản, có vai trò như “hộp âm thanh” của chúng ta. Bên trong thanh quản có hai dải cơ nhỏ gọi là dây thanh âm. Khi chúng ta nói, các dây thanh âm này sẽ rung lên và tạo ra âm thanh.
Viêm thanh quản cấp là tình trạng viêm nhiễm và sưng phù đột ngột của dây thanh âm và niêm mạc thanh quản. Khi dây thanh âm bị viêm, chúng sẽ sưng lên, làm thay đổi cách rung động và dẫn đến khàn tiếng, thay đổi giọng nói hoặc thậm chí mất tiếng hoàn toàn. Tình trạng này thường kéo dài dưới 3 tuần. Nếu kéo dài hơn 3 tuần, có thể là viêm thanh quản mãn tính, và nguyên nhân sẽ phức tạp hơn.
Nguyên nhân gây viêm thanh quản cấp
Hầu hết các trường hợp viêm thanh quản cấp là do nhiễm trùng hoặc do lạm dụng giọng nói.
Nhiễm trùng (Nguyên nhân phổ biến nhất)
- Virus (phổ biến nhất): Khoảng 80% trường hợp viêm thanh quản cấp là do virus gây ra. Các loại virus thường gặp bao gồm:
- Virus cảm lạnh thông thường (Rhinovirus, Coronavirus).
- Virus cúm (Influenza virus).
- Virus hợp bào hô hấp (RSV).
- Adenovirus, Parainfluenza virus.
- Khi bạn bị cảm cúm hoặc viêm họng do virus, tình trạng viêm có thể lan xuống thanh quản và gây viêm dây thanh âm.
- Vi khuẩn (ít phổ biến hơn): Một số trường hợp có thể do vi khuẩn gây ra, thường là sau một đợt nhiễm virus hoặc khi hệ miễn dịch suy yếu. Các vi khuẩn như Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae có thể gây viêm thanh quản. Tuy nhiên, viêm thanh quản do vi khuẩn thường nặng hơn và cần điều trị bằng kháng sinh.
- Nấm: Rất hiếm gặp, thường xảy ra ở những người có hệ miễn dịch suy yếu hoặc sử dụng corticosteroid dạng hít trong thời gian dài (ví dụ: người bị hen suyễn).
Lạm dụng hoặc căng thẳng dây thanh âm
- Nói to, la hét trong thời gian dài: Ví dụ: ca sĩ, giáo viên, diễn giả, hoặc những người phải nói nhiều trong môi trường ồn ào.
- Hát sai kỹ thuật.
- La hét, cổ vũ quá mức tại các sự kiện thể thao hoặc buổi hòa nhạc.
- Ho liên tục và mạnh: Ho kéo dài do các bệnh khác (như cảm lạnh, cúm, trào ngược dạ dày thực quản) cũng có thể làm dây thanh âm bị kích ứng và tổn thương.
Các nguyên nhân khác
- Trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Axit dạ dày trào ngược lên thực quản và có thể tràn vào vùng họng, thanh quản, gây kích ứng và viêm dây thanh âm. Tình trạng này thường gây viêm thanh quản mãn tính hơn là cấp tính, nhưng một đợt trào ngược nặng cũng có thể khởi phát viêm cấp.
- Dị ứng: Phản ứng dị ứng với phấn hoa, bụi, lông động vật… có thể gây viêm niêm mạc đường hô hấp trên, bao gồm cả thanh quản.
- Hít phải các chất kích thích: Khói thuốc lá (chủ động hoặc thụ động), khói bụi, hóa chất, không khí khô, ô nhiễm.
- Sử dụng corticosteroid dạng hít: Nếu không súc miệng kỹ sau khi sử dụng, thuốc có thể đọng lại và gây viêm nấm ở thanh quản.
Tôi nhớ có lần tôi đi xem bóng đá, cổ vũ hò hét suốt trận. Sáng hôm sau tỉnh dậy thì thấy giọng khản đặc, nói không ra tiếng luôn. Đi khám thì bác sĩ bảo bị viêm thanh quản cấp do lạm dụng giọng nói. Phải nghỉ nói vài ngày mới đỡ.
Triệu chứng của viêm thanh quản cấp
Các triệu chứng của viêm thanh quản cấp thường xuất hiện đột ngột và khá dễ nhận biết.
Triệu chứng chính
- Khàn tiếng (thay đổi giọng nói): Đây là triệu chứng đặc trưng nhất. Giọng nói có thể thay đổi từ khàn nhẹ, rè, đục, đến mất tiếng hoàn toàn.
- Đau họng hoặc rát họng: Cảm giác khó chịu, đau hoặc rát ở vùng cổ họng.
- Ho khan: Ho thường là ho khan, đôi khi ho từng cơn, khó chịu.
- Khó nuốt (ít gặp): Khi viêm nặng, có thể gây khó nuốt nhẹ.
- Cảm giác ngứa hoặc vướng ở cổ họng: Có cảm giác muốn hắng giọng liên tục.
Các triệu chứng khác có thể kèm theo (thường do nguyên nhân nhiễm trùng)
- Sốt nhẹ: Thường không quá cao, nhưng có thể sốt cao hơn nếu do vi khuẩn hoặc cúm.
- Đau đầu.
- Nghẹt mũi, sổ mũi.
- Mệt mỏi, uể oải.
Lưu ý quan trọng ở trẻ em:
Ở trẻ nhỏ, đặc biệt là dưới 5 tuổi, viêm thanh quản cấp có thể gây sưng thanh quản nghiêm trọng hơn, dẫn đến hẹp đường thở. Điều này có thể gây ra một tình trạng gọi là viêm thanh quản co thắt (croup) với các triệu chứng đặc trưng:
- Ho ông ổng (ho giống tiếng chó sủa).
- Khó thở hít vào: Thở có tiếng rít khi hít vào (thở rít thanh quản).
- Thở nhanh, rút lõm lồng ngực.
Nếu trẻ nhỏ có các triệu chứng này, cần đưa đi khám bác sĩ ngay lập tức vì có thể gây tắc nghẽn đường thở nguy hiểm.
Chẩn đoán và điều trị viêm thanh quản cấp
Việc chẩn đoán viêm thanh quản cấp thường dựa vào thăm khám lâm sàng và các triệu chứng điển hình. Cách điều trị viêm thanh quản cấp chủ yếu là điều trị hỗ trợ và giảm triệu chứng.
Chẩn đoán
- Khám lâm sàng và hỏi bệnh sử: Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng, thời gian khởi phát, các yếu tố có thể gây bệnh (ví dụ: đã bị cảm cúm trước đó, có la hét không…).
- Nội soi thanh quản (ít khi cần thiết trong viêm cấp tính): Trong một số trường hợp, nếu triệu chứng kéo dài hoặc có nghi ngờ nguyên nhân khác (như khối u, polyp), bác sĩ có thể nội soi thanh quản để quan sát trực tiếp dây thanh âm và niêm mạc.
- Xét nghiệm (ít khi cần thiết): Thường không cần xét nghiệm đặc hiệu cho viêm thanh quản cấp do virus. Chỉ khi nghi ngờ nhiễm khuẩn hoặc các bệnh lý khác, bác sĩ mới chỉ định xét nghiệm máu, cấy đờm…
Cách điều trị viêm thanh quản cấp hiệu quả
Hầu hết các trường hợp viêm thanh quản cấp do virus sẽ tự khỏi trong khoảng 1-2 tuần với các biện pháp chăm sóc tại nhà.
1. Nghỉ ngơi cho giọng nói (quan trọng nhất)
- Hạn chế nói chuyện tối đa: Đây là điều quan trọng nhất. Cố gắng giữ im lặng càng nhiều càng tốt. Tránh nói thì thầm vì nó còn gây căng thẳng cho dây thanh âm hơn cả nói bình thường.
- Tránh la hét, nói to: Tuyệt đối không la hét hoặc căng giọng.
2. Giữ ẩm cổ họng và đường hô hấp
- Uống nhiều nước ấm: Nước ấm, trà thảo mộc (trà gừng mật ong, trà hoa cúc) giúp làm dịu cổ họng, giữ ẩm niêm mạc và giảm kích ứng. Uống đủ 2-2.5 lít nước mỗi ngày.
- Súc miệng nước muối ấm: Giúp làm sạch họng, sát khuẩn nhẹ và giảm đau rát. Pha 1/2 thìa cà phê muối vào khoảng 250ml nước ấm. Súc họng 2-3 lần/ngày.
- Xông hơi: Hít hơi nước ấm giúp làm ẩm đường thở, giảm sưng và làm dịu dây thanh âm.
- Cách làm: Đun sôi một nồi nước, đổ vào chậu lớn. Trùm khăn lên đầu và cúi mặt gần chậu nước (giữ khoảng cách an toàn). Hít thở sâu hơi nước trong 5-10 phút. Có thể nhỏ thêm vài giọt tinh dầu tràm, bạc hà.
- Tắm nước ấm nóng: Hơi nước trong phòng tắm cũng có tác dụng tương tự.
- Sử dụng máy tạo độ ẩm: Đặc biệt vào mùa khô hoặc khi ngủ trong phòng điều hòa, máy tạo độ ẩm giúp giữ ẩm không khí, làm dịu đường hô hấp.
3. Tránh các yếu tố kích thích
- Không hút thuốc lá và tránh xa khói thuốc thụ động: Khói thuốc là kẻ thù số một của dây thanh âm.
- Tránh đồ uống có cồn và caffeine: Chúng có thể làm khô họng và kích ứng dây thanh âm.
- Tránh đồ ăn cay nóng, chua, dầu mỡ: Có thể gây kích ứng họng hoặc làm nặng thêm tình trạng trào ngược dạ dày (nếu có).
- Hạn chế tiếp xúc với khói bụi, ô nhiễm không khí, hóa chất.
- Đeo khẩu trang khi ra ngoài: Để bảo vệ họng khỏi khói bụi và không khí lạnh.
4. Sử dụng thuốc (theo chỉ định của bác sĩ)
- Thuốc giảm đau, hạ sốt: Paracetamol hoặc Ibuprofen có thể được dùng để giảm đau họng và hạ sốt nếu có.
- Thuốc giảm ho: Chỉ dùng khi ho nhiều gây khó chịu và ảnh hưởng đến giấc ngủ, cần theo chỉ định của bác sĩ.
- Kháng sinh: Chỉ được dùng nếu có bằng chứng rõ ràng về nhiễm khuẩn (ví dụ: sốt cao, đờm xanh vàng, xét nghiệm máu có bạch cầu tăng cao). Hầu hết các trường hợp viêm thanh quản cấp do virus nên kháng sinh không có tác dụng. Việc lạm dụng kháng sinh là không cần thiết và có thể gây hại.
- Thuốc kháng axit/trào ngược: Nếu viêm thanh quản do trào ngược dạ dày, bác sĩ sẽ kê thuốc để kiểm soát tình trạng trào ngược.
- Corticosteroid (trong trường hợp nặng): Trong một số trường hợp viêm thanh quản cấp nặng, đặc biệt ở trẻ em (viêm thanh quản co thắt), bác sĩ có thể chỉ định dùng corticosteroid (dạng uống hoặc hít) để giảm sưng nhanh chóng.
Tôi có một lần bị khàn tiếng nặng do viêm thanh quản cấp, tôi đã cố gắng không nói chuyện gì cả, cứ mỗi lần muốn nói là tôi viết ra giấy. Tôi cũng uống rất nhiều nước ấm và xông hơi. Sau 3 ngày thì giọng tôi đã đỡ khàn hơn rất nhiều.
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Bạn nên đi khám bác sĩ ngay lập tức nếu có các dấu hiệu sau:
- Triệu chứng không cải thiện sau 1 tuần áp dụng các biện pháp tại nhà.
- Ho ngày càng nặng, khó thở, thở rít, hoặc có tiếng khò khè (đặc biệt ở trẻ em).
- Sốt cao kéo dài không hạ.
- Đau họng dữ dội, đau khi nuốt.
- Ho ra máu.
- Mất tiếng hoàn toàn kéo dài.
- Các triệu chứng xuất hiện ở trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ có dấu hiệu khó thở.
Phòng ngừa viêm thanh quản cấp
Để giảm nguy cơ mắc viêm thanh quản cấp, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau:
- Hạn chế la hét, nói to trong thời gian dài.
- Hạn chế hút thuốc lá và tránh xa khói thuốc thụ động.
- Giữ vệ sinh mũi họng: Súc miệng nước muối thường xuyên, rửa tay sạch sẽ.
- Tránh tiếp xúc với người đang bị cảm cúm, viêm họng.
- Uống đủ nước hàng ngày.
- Giữ ấm cơ thể: Đặc biệt vùng cổ họng khi trời lạnh hoặc khi đi ra ngoài.
- Điều trị triệt để các bệnh lý liên quan: Nếu có trào ngược dạ dày thực quản, viêm mũi dị ứng, cần điều trị dứt điểm.
Viêm thanh quản cấp tuy gây khó chịu nhưng thường là lành tính và tự khỏi trong thời gian ngắn nếu được chăm sóc đúng cách. Việc hiểu rõ viêm thanh quản cấp là gì, nguyên nhân, triệu chứng và áp dụng các biện pháp nghỉ ngơi, giữ ẩm, tránh kích thích là chìa khóa để bạn nhanh chóng phục hồi giọng nói của mình. Hãy luôn lắng nghe cơ thể và tìm kiếm sự trợ giúp y tế khi cần thiết bạn nhé!
