Chào bạn, hôm nay chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về một căn bệnh hô hấp rất thường gặp ở trẻ nhỏ, đặc biệt là các bé dưới 2 tuổi: viêm tiểu phế quản. Khi con yêu bị ho, khò khè, khó thở, chắc chắn bố mẹ nào cũng lo lắng không yên, và câu hỏi thường trực là: Trẻ bị viêm tiểu phế quản phải làm sao để con nhanh khỏi và không gặp biến chứng nguy hiểm? Đây là một căn bệnh đòi hỏi sự chăm sóc đúng cách và theo dõi sát sao. Hãy cùng tôi khám phá chi tiết để có thêm kiến thức bảo vệ sức khỏe cho bé yêu của mình nhé!
Viêm tiểu phế quản là gì?
Bạn hình dung thế này, phổi của chúng ta giống như một cái cây, với thân là khí quản, các cành lớn là phế quản và những cành nhỏ li ti ở tận cùng là các tiểu phế quản. Viêm tiểu phế quản là tình trạng viêm nhiễm và sưng phù các tiểu phế quản (những đường dẫn khí rất nhỏ trong phổi) do virus gây ra. Khi các tiểu phế quản này bị viêm, chúng sẽ sưng lên, tiết nhiều chất nhầy và có thể bị co thắt, làm tắc nghẽn đường thở nhỏ, khiến không khí khó đi vào và đi ra khỏi phổi.
- Đối tượng thường gặp: Viêm tiểu phế quản thường gặp nhất ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 2 tuổi, đặc biệt là trong mùa lạnh hoặc thời tiết chuyển mùa.
- Tác nhân gây bệnh: Hầu hết các trường hợp (khoảng 80%) là do virus hợp bào hô hấp (RSV) gây ra. Ngoài ra, các virus khác như Adenovirus, Rhinovirus, Cúm, Cận cúm cũng có thể gây bệnh.
- Viêm tiểu phế quản khác với viêm phế quản: Viêm phế quản là viêm các đường dẫn khí lớn hơn, còn viêm tiểu phế quản là viêm các đường dẫn khí nhỏ nhất, nơi diễn ra trao đổi khí.
Trẻ bị viêm tiểu phế quản phải làm sao? Nhận biết sớm triệu chứng để điều trị kịp thời
Việc nhận biết sớm các dấu hiệu và triệu chứng của viêm tiểu phế quản là rất quan trọng để bố mẹ kịp thời đưa bé đi khám và có hướng xử lý.
Giai đoạn đầu (thường 1-2 ngày đầu): Giống cảm lạnh thông thường
- Sổ mũi, nghẹt mũi: Dịch mũi thường trong, lỏng.
- Ho nhẹ: Ban đầu có thể là ho khan.
- Sốt nhẹ hoặc không sốt.
- Biếng ăn, bỏ bú (ít gặp).
Giai đoạn toàn phát (sau 2-3 ngày, triệu chứng nặng dần):
Đây là giai đoạn các triệu chứng hô hấp trở nên rõ ràng và đáng lo ngại hơn.
- Ho nhiều hơn: Ho có thể nặng tiếng, ho liên tục, ho có đờm (trẻ nhỏ thường không biết khạc đờm nên nuốt vào).
- Khò khè: Khi trẻ thở ra, có tiếng rít khò khè, nghe rõ nhất khi áp tai vào lưng hoặc ngực trẻ.
- Khó thở: Đây là triệu chứng nguy hiểm nhất. Trẻ có thể thở nhanh, thở gấp, cánh mũi phập phồng, rút lõm lồng ngực (phần mềm giữa các xương sườn hoặc dưới xương ức bị lõm vào khi hít vào).
- Bú kém, bỏ bú: Do khó thở và mệt mỏi, trẻ không thể bú hoặc ăn uống đủ.
- Sốt cao (nếu có bội nhiễm vi khuẩn).
- Trẻ quấy khóc, bứt rứt hoặc lừ đừ, ngủ li bì.
- Môi, đầu ngón tay, chân tím tái (dấu hiệu nặng, thiếu oxy nghiêm trọng).
Tôi nhớ có lần con trai tôi mới 6 tháng tuổi, tự nhiên bé bị sổ mũi, ho nhẹ vài ngày. Đến ngày thứ 3 thì bắt đầu thở khò khè, khó thở thấy rõ, lồng ngực bé cứ rút lõm vào. Tôi vội đưa bé đi cấp cứu ngay. Bác sĩ chẩn đoán là viêm tiểu phế quản và bé phải nhập viện điều trị.
Trẻ bị viêm tiểu phế quản phải làm sao? Các phương pháp điều trị và chăm sóc
Khi trẻ bị viêm tiểu phế quản, việc điều trị chủ yếu là hỗ trợ và giảm triệu chứng, vì hầu hết các trường hợp do virus và không có thuốc đặc trị. KHÔNG DÙNG KHÁNG SINH trừ khi có bằng chứng bội nhiễm vi khuẩn.
Chăm sóc tại nhà (áp dụng với thể nhẹ, có thể điều trị ngoại trú theo chỉ định của bác sĩ)
- Vệ sinh mũi họng cho trẻ thường xuyên:
- Nhỏ mũi nước muối sinh lý: Nhỏ 2-3 giọt nước muối sinh lý 0.9% vào mỗi bên mũi, sau đó dùng dụng cụ hút mũi chuyên dụng (hút mũi dây hoặc hút mũi dạng xilanh) để hút sạch dịch mũi. Thực hiện 3-4 lần/ngày hoặc khi trẻ nghẹt mũi nhiều. Điều này giúp bé dễ thở và dễ bú hơn.
- Rửa mũi bằng nước muối sinh lý: Với trẻ lớn hơn, có thể dùng bình rửa mũi chuyên dụng.
- Giữ ấm cho trẻ: Giữ ấm ngực, cổ, bàn chân cho trẻ, đặc biệt vào ban đêm và sáng sớm.
- Cho trẻ bú (hoặc ăn) đủ cữ và chia nhỏ bữa:
- Với trẻ bú mẹ: Tiếp tục cho bú mẹ hoàn toàn vì sữa mẹ chứa kháng thể giúp tăng cường miễn dịch cho bé. Nếu trẻ khó bú do nghẹt mũi, hãy hút mũi trước khi cho bú.
- Với trẻ ăn dặm: Cho trẻ ăn các thức ăn mềm, lỏng, dễ tiêu hóa như cháo, súp. Chia thành nhiều bữa nhỏ để trẻ không bị quá sức khi ăn.
- Uống đủ nước: Ngoài sữa, khuyến khích trẻ uống thêm nước lọc ấm, nước trái cây pha loãng (với trẻ lớn hơn) để làm loãng đờm và bù nước.
- Vỗ rung long đờm: Đặt trẻ nằm sấp hoặc nghiêng. Dùng bàn tay khum lại, vỗ nhẹ nhàng lên vùng lưng và ngực của trẻ (tránh vùng cột sống). Thực hiện 5-10 phút mỗi lần, 2-3 lần/ngày, đặc biệt trước khi ăn và trước khi ngủ. Việc vỗ rung giúp làm long đờm, trẻ dễ ho và tống đờm ra ngoài hơn.
- Sử dụng máy tạo độ ẩm: Đặt máy tạo độ ẩm trong phòng trẻ ngủ để không khí ẩm hơn, giúp làm dịu đường hô hấp và giảm nghẹt mũi.
- Hạn chế các yếu tố kích thích: Tránh khói thuốc lá, khói bụi, mùi hóa chất, lông động vật trong môi trường sống của trẻ.
- Nâng cao đầu giường khi ngủ: Đặt một chiếc gối nhỏ hoặc chèn vật gì đó dưới nệm ở phía đầu giường để nâng nhẹ phần đầu của trẻ lên, giúp giảm nghẹt mũi và dễ thở hơn khi ngủ.
Điều trị y tế tại bệnh viện (khi có chỉ định của bác sĩ)
Với các trường hợp nặng hơn, trẻ có thể cần nhập viện để được theo dõi và điều trị chuyên sâu.
- Hút đờm dãi: Các nhân viên y tế sẽ hút đờm dãi bằng dụng cụ chuyên dụng, đặc biệt khi trẻ còn nhỏ và không thể tự khạc đờm.
- Thở oxy: Nếu trẻ khó thở, thiếu oxy, bác sĩ sẽ chỉ định thở oxy qua mặt nạ hoặc ống thông mũi.
- Khí dung (thuốc giãn phế quản): Một số trường hợp viêm tiểu phế quản có thể đáp ứng với thuốc giãn phế quản dạng khí dung (Ventolin, Bricanyl…) để làm giãn đường thở, giúp trẻ dễ thở hơn. Tuy nhiên, hiệu quả của thuốc này không phải lúc nào cũng rõ rệt với viêm tiểu phế quản do virus.
- Truyền dịch: Nếu trẻ bỏ bú, ăn kém và có dấu hiệu mất nước, bác sĩ có thể chỉ định truyền dịch.
- Thuốc hạ sốt: Dùng Paracetamol hoặc Ibuprofen theo liều lượng và chỉ định của bác sĩ nếu trẻ sốt cao.
- Kháng sinh (chỉ khi có bội nhiễm vi khuẩn): Kháng sinh không có tác dụng với virus. Chỉ khi có bằng chứng rõ ràng về bội nhiễm vi khuẩn (ví dụ: trẻ sốt cao kéo dài, xét nghiệm máu cho thấy dấu hiệu nhiễm khuẩn, có dấu hiệu viêm phổi do vi khuẩn) thì bác sĩ mới cân nhắc dùng kháng sinh.
Tôi có một người chị họ, con bé cũng bị viêm tiểu phế quản nặng phải nhập viện. Trong bệnh viện, y tá thường xuyên vào hút mũi cho bé, giúp bé thở dễ hơn rất nhiều. Chị ấy cũng được hướng dẫn cách vỗ rung long đờm và làm ẩm không khí cho bé.
Khi nào cần đưa trẻ đi khám bác sĩ ngay lập tức?
Dù bạn đã biết trẻ bị viêm tiểu phế quản phải làm sao và áp dụng các biện pháp chăm sóc tại nhà, nhưng điều quan trọng là phải theo dõi sát sao tình trạng của trẻ. Hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất hoặc bệnh viện ngay lập tức nếu trẻ có bất kỳ dấu hiệu nặng nào sau đây:
- Thở rất nhanh, gấp gáp, hoặc thở dốc, hổn hển.
- Rút lõm lồng ngực rõ rệt.
- Cánh mũi phập phồng liên tục khi thở.
- Trẻ bú kém, bỏ bú hoàn toàn, hoặc không ăn uống được.
- Môi, đầu ngón tay, chân tím tái.
- Trẻ lừ đừ, li bì, khó đánh thức.
- Trẻ quấy khóc không ngừng, không dỗ được.
- Sốt cao liên tục không hạ dù đã dùng thuốc hạ sốt.
- Trẻ dưới 3 tháng tuổi có dấu hiệu khó thở hoặc bú kém.
Phòng ngừa viêm tiểu phế quản ở trẻ nhỏ
Để giảm thiểu nguy cơ trẻ bị viêm tiểu phế quản, bạn có thể áp dụng các biện pháp phòng ngừa sau:
- Rửa tay thường xuyên: Rửa tay bằng xà phòng và nước sạch (hoặc sát khuẩn tay nhanh) cho cả người lớn và trẻ em, đặc biệt là sau khi đi vệ sinh, trước khi ăn, sau khi ho/hắt hơi, và khi tiếp xúc với người bệnh.
- Tránh xa nguồn lây nhiễm: Hạn chế cho trẻ tiếp xúc với người đang bị cảm cúm, ho, sổ mũi.
- Giữ vệ sinh môi trường sống: Giữ nhà cửa sạch sẽ, thoáng mát, hạn chế khói bụi, khói thuốc lá.
- Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời: Sữa mẹ cung cấp kháng thể giúp tăng cường hệ miễn dịch cho trẻ.
- Tiêm chủng đầy đủ: Tiêm chủng đầy đủ các vắc xin theo lịch của Bộ Y tế, đặc biệt là vắc xin cúm (nếu trẻ trên 6 tháng tuổi) và vắc xin phế cầu khuẩn.
- Tránh khói thuốc lá: Tuyệt đối không hút thuốc lá trong nhà hoặc gần trẻ nhỏ.
- Tăng cường sức đề kháng cho trẻ: Chế độ dinh dưỡng hợp lý, ngủ đủ giấc.
Viêm tiểu phế quản là một bệnh lý hô hấp phổ biến ở trẻ nhỏ, nhưng không phải lúc nào cũng cần nhập viện. Bằng cách hiểu rõ trẻ bị viêm tiểu phế quản phải làm sao, nhận biết sớm các triệu chứng, chăm sóc đúng cách tại nhà và đưa trẻ đi khám kịp thời khi có dấu hiệu nặng, bạn sẽ giúp bé yêu vượt qua giai đoạn bệnh một cách an toàn và nhanh chóng hồi phục. Hãy luôn là người bạn đồng hành thông thái và chu đáo nhất của con nhé!
