Chào bạn, hôm nay chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về một hiện tượng khá đáng lo ngại mà nhiều người có thể đã hoặc đang gặp phải: khó thở về đêm. Cảm giác thức giấc giữa đêm vì không thể hít thở sâu, lồng ngực nặng trĩu thực sự rất đáng sợ đúng không? Vậy, khó thở về đêm là bệnh gì và những nguyên nhân nào có thể gây ra tình trạng này? Hãy cùng tôi khám phá để hiểu rõ hơn và tìm cách bảo vệ sức khỏe của mình nhé!
Khó thở về đêm là gì?
Khó thở về đêm, hay còn gọi là khó thở khi ngủ hoặc khó thở kịch phát về đêm, là tình trạng bạn cảm thấy hụt hơi, thở dốc, nghẹt thở hoặc không thể hít thở sâu khi đang ngủ hoặc ngay sau khi tỉnh dậy. Tình trạng này có thể xuất hiện đột ngột, khiến bạn phải ngồi dậy hoặc đứng lên để thở dễ dàng hơn.
Nếu bạn thường xuyên bị khó thở về đêm, đừng bao giờ chủ quan. Đây có thể là dấu hiệu cảnh báo của một số vấn đề sức khỏe tiềm ẩn, từ các bệnh lý hô hấp đến tim mạch, thậm chí cả những vấn đề liên quan đến lối sống.
Các nguyên nhân gây khó thở về đêm phổ biến
Vậy, khó thở về đêm là bệnh gì và do đâu mà có? Có rất nhiều nguyên nhân có thể dẫn đến tình trạng này, từ nhẹ đến nghiêm trọng. Chúng ta hãy cùng điểm qua những “thủ phạm” thường gặp nhất nhé.
Bệnh lý tim mạch
Đây là một trong những nguyên nhân gây khó thở về đêm đáng lo ngại nhất, đặc biệt là ở người lớn tuổi. Khi tim gặp vấn đề, khả năng bơm máu đi nuôi cơ thể sẽ bị ảnh hưởng, dẫn đến ứ đọng dịch ở phổi, gây khó thở.
Suy tim
Khi tim không thể bơm máu hiệu quả, máu sẽ ứ lại ở phổi, gây tăng áp lực trong các mạch máu phổi và làm cho dịch lỏng rò rỉ vào các túi khí trong phổi. Tình trạng này khiến bạn cảm thấy khó thở, đặc biệt là khi nằm xuống vì trọng lực làm dịch di chuyển vào phổi dễ hơn.
- Biểu hiện: Khó thở tăng lên khi nằm phẳng, phải kê cao gối khi ngủ hoặc phải ngồi dậy để thở. Kèm theo có thể sưng phù chân, mệt mỏi, ho.
Tôi có một người bác hàng xóm, bác ấy bị suy tim lâu năm. Mấy năm gần đây, bác thường xuyên bị khó thở về đêm, cứ phải ngồi dậy để thở dốc. Bác sĩ giải thích là do tim yếu, không bơm máu đi kịp nên dịch cứ ứ lại ở phổi, đặc biệt khi nằm xuống thì khó thở hơn.
Bệnh động mạch vành
Khi các động mạch cung cấp máu cho tim bị thu hẹp hoặc tắc nghẽn, tim sẽ không nhận đủ oxy, đặc biệt khi cơ thể cần nhiều oxy hơn (ví dụ như khi ngủ sâu hoặc khi gặp ác mộng). Điều này có thể gây ra đau ngực và khó thở.
Bệnh lý hô hấp
Các vấn đề về đường hô hấp cũng là những nguyên nhân gây khó thở về đêm rất phổ biến.
Hen suyễn
Hen suyễn là một bệnh mãn tính gây viêm và hẹp đường thở. Về đêm, khi cơ thể nghỉ ngơi, các yếu tố kích thích (như mạt nhà, lông vật nuôi, không khí lạnh, tư thế nằm) có thể làm đường thở co thắt mạnh hơn, gây ra các cơn ho, khò khè và khó thở.
- Biểu hiện: Ho, khò khè, tức ngực, khó thở, đặc biệt nặng hơn vào ban đêm hoặc sáng sớm.
Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD)
COPD bao gồm viêm phế quản mãn tính và khí phế thũng, thường gặp ở những người hút thuốc lá lâu năm. Vào ban đêm, khi khả năng tống xuất chất nhầy giảm đi, đường thở có thể bị tắc nghẽn nhiều hơn, gây khó thở trầm trọng.
- Biểu hiện: Ho mãn tính có đờm, khó thở liên tục, nặng hơn khi gắng sức và vào ban đêm.
Viêm phổi, viêm phế quản cấp tính
Khi bị nhiễm trùng phổi hoặc phế quản, các túi khí và đường thở bị viêm, chứa đầy dịch. Tình trạng viêm này có thể gây khó thở, đặc biệt khi nằm xuống vì dịch có xu hướng lan rộng hơn trong phổi.
Dị ứng đường hô hấp
Phản ứng dị ứng với các tác nhân trong môi trường ngủ (bụi, mạt nhà, nấm mốc, lông vật nuôi) có thể gây sưng nề niêm mạc mũi, họng, phế quản, dẫn đến khó thở về đêm.
Rối loạn giấc ngủ
Một số rối loạn giấc ngủ cũng là nguyên nhân gây khó thở về đêm, tuy không trực tiếp gây bệnh lý tim phổi nhưng lại ảnh hưởng nghiêm trọng đến hô hấp trong khi ngủ.
Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA)
Đây là tình trạng đường thở bị tắc nghẽn tạm thời trong khi ngủ, do các cơ ở cổ họng giãn ra quá mức. Khi đường thở bị tắc, cơ thể sẽ ngừng thở trong vài giây đến vài chục giây, sau đó bạn sẽ giật mình tỉnh giấc với cảm giác nghẹt thở, hụt hơi.
- Biểu hiện: Ngáy to, ngưng thở giữa chừng, tỉnh giấc với cảm giác nghẹt thở, buồn ngủ ban ngày, đau đầu buổi sáng.
Tôi có một anh đồng nghiệp, anh ấy ngáy rất to và vợ anh ấy kể rằng anh ấy hay bị giật mình tỉnh giấc giữa đêm, thở hổn hển. Sau khi đi khám, anh ấy được chẩn đoán mắc chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn. Anh ấy phải dùng máy thở CPAP vào ban đêm và tình trạng khó thở đã cải thiện rất nhiều.
Mất ngủ hoặc lo âu, căng thẳng
Mặc dù không phải là nguyên nhân trực tiếp gây khó thở về mặt sinh lý, nhưng căng thẳng, lo âu có thể làm tăng nhịp thở, gây cảm giác hụt hơi hoặc hoảng loạn, đặc biệt là khi bạn cố gắng đi vào giấc ngủ. Điều này có thể tạo ra một vòng luẩn quẩn khiến bạn khó thở và mất ngủ.
Trào ngược dạ dày thực quản (GERD)
Khi axit dạ dày trào ngược lên thực quản và có thể hít vào đường hô hấp (vi hít sặc), nó sẽ gây kích ứng niêm mạc họng, thanh quản và thậm chí cả phế quản, dẫn đến ho và khó thở, đặc biệt là khi nằm xuống.
- Biểu hiện: Ợ nóng, ợ chua, đau tức ngực, ho mãn tính, khàn tiếng, khó thở về đêm.
Thừa cân, béo phì
Những người thừa cân, béo phì có lượng mỡ thừa tích tụ ở vùng cổ và ngực, điều này có thể chèn ép đường thở, làm cho việc hít thở trở nên khó khăn hơn, đặc biệt là khi nằm ngửa. Béo phì cũng là một yếu tố nguy cơ của chứng ngưng thở khi ngủ.
Các nguyên nhân khác
- Dị ứng với gối, nệm, chăn: Các vật liệu này có thể chứa mạt bụi, nấm mốc gây dị ứng đường hô hấp.
- Nghẹt mũi do cảm lạnh hoặc viêm xoang: Khi mũi bị nghẹt, bạn sẽ phải thở bằng miệng, làm khô đường thở và gây khó thở hơn, đặc biệt khi ngủ.
- Sử dụng một số loại thuốc: Một số loại thuốc như thuốc chẹn beta có thể gây khó thở ở những người nhạy cảm.
- Thiếu máu: Thiếu máu nặng có thể làm giảm khả năng vận chuyển oxy của máu, gây khó thở, đặc biệt khi cơ thể nghỉ ngơi.
Khi nào cần đi khám bác sĩ khi bị khó thở về đêm?
Việc biết khó thở về đêm là bệnh gì là bước đầu tiên, nhưng quan trọng hơn là bạn cần biết khi nào thì nên tìm đến sự giúp đỡ của bác sĩ. Đừng chần chừ nếu bạn gặp phải một trong các tình huống sau:
- Khó thở dữ dội, đột ngột: Đặc biệt nếu kèm theo đau ngực, vã mồ hôi, môi tím tái. Đây có thể là dấu hiệu của tình trạng cấp cứu tim mạch hoặc hô hấp.
- Khó thở làm bạn phải ngồi dậy hoặc đứng lên để thở.
- Khó thở kèm theo sốt cao, ho có đờm màu lạ hoặc có máu.
- Khó thở kéo dài hoặc tái phát thường xuyên: Kể cả khi không quá nặng, nhưng nếu tình trạng này diễn ra liên tục, nó cho thấy có vấn đề cần được chẩn đoán.
- Khó thở kèm theo sưng phù chân, mắt cá chân.
- Ngáy rất to và có những khoảng ngưng thở ngắn trong khi ngủ.
- Bạn có tiền sử bệnh tim mạch, hô hấp hoặc các bệnh mãn tính khác.
Khi đi khám, bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh, các triệu chứng cụ thể của bạn, và có thể yêu cầu thực hiện các xét nghiệm như chụp X-quang phổi, đo chức năng hô hấp, điện tâm đồ, siêu âm tim, hoặc thậm chí là nghiên cứu giấc ngủ (đo đa ký giấc ngủ) để xác định chính xác nguyên nhân gây khó thở về đêm của bạn.
Các biện pháp hỗ trợ và phòng ngừa tại nhà
Trong khi chờ đợi đi khám hoặc sau khi đã được chẩn đoán và điều trị, bạn có thể áp dụng một số biện pháp tại nhà để giảm bớt tình trạng khó thở về đêm:
- Kê cao đầu khi ngủ: Dùng thêm gối hoặc kê đầu giường cao lên để trọng lực giúp dịch không bị ứ đọng ở phổi quá nhiều, hoặc giúp đường thở thông thoáng hơn.
- Tạo không gian ngủ sạch sẽ: Giảm thiểu bụi nhà, mạt nhà, lông vật nuôi, nấm mốc trong phòng ngủ. Giặt chăn ga gối đệm thường xuyên.
- Tránh các chất kích thích: Không hút thuốc lá, tránh xa khói thuốc, hạn chế sử dụng các sản phẩm có mùi hương mạnh trong phòng ngủ.
- Kiểm soát nhiệt độ và độ ẩm phòng ngủ: Giữ phòng ngủ mát mẻ, khô ráo, sử dụng máy tạo ẩm nếu không khí quá khô.
- Tránh ăn quá no hoặc uống đồ uống có cồn trước khi ngủ: Đặc biệt nếu bạn bị trào ngược dạ dày thực quản.
- Duy trì cân nặng hợp lý: Giảm cân nếu bạn đang bị thừa cân, béo phì.
- Quản lý căng thẳng: Tập các bài tập hít thở, yoga, thiền để giảm căng thẳng và lo âu.
- Vệ sinh mũi hàng ngày: Rửa mũi bằng nước muối sinh lý để giữ đường thở thông thoáng.
Việc khó thở về đêm là bệnh gì không phải lúc nào cũng là dấu hiệu của một bệnh lý nghiêm trọng, nhưng bạn không nên bỏ qua. Lắng nghe cơ thể mình, tìm hiểu các nguyên nhân tiềm ẩn và chủ động tìm kiếm sự giúp đỡ của y tế khi cần thiết là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe hô hấp và tim mạch của bạn. Hãy luôn giữ một lối sống lành mạnh và chia sẻ những lo lắng của bạn với bác sĩ để có được lời khuyên và điều trị phù hợp nhất nhé!
