Chào bạn, hôm nay chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về một vấn đề sức khỏe khá phổ biến và gây nhiều lo lắng: ho khan kéo dài. Chắc hẳn bạn đã từng trải qua cảm giác cổ họng ngứa rát, ho liên tục không dứt mà không có đờm, ho đến mức khản cả tiếng hoặc tức ngực rồi đúng không? Tình trạng này không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, giấc ngủ và công việc. Vậy, ho khan kéo dài là bệnh gì và khi nào thì chúng ta cần phải thực sự lo lắng? Hãy cùng tôi khám phá chi tiết để hiểu rõ hơn về các nguyên nhân và tìm ra cách xử lý phù hợp nhé!
Ho khan kéo dài là gì?
Bạn hình dung thế này, ho là một phản xạ tự nhiên của cơ thể để tống xuất các chất kích thích hoặc dịch nhầy ra khỏi đường hô hấp. Ho được chia thành hai loại chính:
- Ho có đờm: Có kèm theo việc tiết chất nhầy (đờm).
- Ho khan: Không có đờm, hoặc rất ít đờm.
Ho khan kéo dài là tình trạng ho khan liên tục, dai dẳng trong một khoảng thời gian đáng kể. Thông thường, một cơn ho được coi là kéo dài nếu nó tồn tại hơn 3 tuần (ho bán cấp) hoặc hơn 8 tuần (ho mãn tính). Nếu bạn bị ho khan liên tục và không thuyên giảm trong thời gian này, thì đây là một dấu hiệu cảnh báo cơ thể bạn đang gặp vấn đề, và bạn cần phải tìm hiểu ho khan kéo dài là bệnh gì để có hướng xử lý kịp thời.
Ho khan kéo dài gây ra rất nhiều phiền toái: làm đau rát cổ họng, khàn tiếng, mất ngủ, mệt mỏi, ảnh hưởng đến giao tiếp và chất lượng cuộc sống nói chung.
Ho khan kéo dài là bệnh gì? Các nguyên nhân tiềm ẩn bạn cần biết
Để tìm được cách điều trị ho khan kéo dài hiệu quả, điều cốt lõi là phải xác định đúng nguyên nhân gây ra nó. Ho khan kéo dài thường không phải là một bệnh độc lập, mà là triệu chứng của một tình trạng sức khỏe tiềm ẩn khác. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất:
Hội chứng chảy dịch mũi sau (Postnasal Drip Syndrome)
Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất của ho khan kéo dài.
- Giải thích: Khi có quá nhiều dịch nhầy được tiết ra từ mũi hoặc xoang, chúng sẽ chảy xuống phía sau cổ họng (thay vì chảy ra phía trước mũi). Dịch nhầy này liên tục kích thích niêm mạc họng, gây ra phản xạ ho để cố gắng tống xuất chúng ra ngoài.
- Các bệnh liên quan: Viêm mũi dị ứng, viêm xoang mãn tính, cảm lạnh thông thường, viêm mũi vận mạch.
- Đặc điểm ho: Thường ho khan, ho nhiều vào ban đêm hoặc sáng sớm, có cảm giác vướng ở cổ họng, thường kèm theo sổ mũi, nghẹt mũi.
Tôi có một người bạn, anh ấy bị viêm mũi dị ứng quanh năm. Cứ mỗi khi thời tiết thay đổi hoặc tiếp xúc với bụi là anh ấy lại ho khan liên tục, đặc biệt là lúc nằm xuống để ngủ thì ho nhiều hơn. Đi khám thì bác sĩ chẩn đoán là do hội chứng chảy dịch mũi sau gây ra. Sau khi điều trị viêm mũi dị ứng thì các cơn ho của anh ấy cũng giảm hẳn.
Trào ngược dạ dày thực quản (GERD)
Bạn có thể ngạc nhiên, nhưng trào ngược dạ dày thực quản là một nguyên nhân rất thường gặp của ho khan kéo dài, đặc biệt là ho khan không rõ nguyên nhân khác.
- Giải thích: Axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản, và có thể tràn vào vùng họng, thanh quản, hoặc thậm chí là đường hô hấp. Axit này gây kích ứng, viêm niêm mạc họng, thanh quản và đường hô hấp, dẫn đến phản xạ ho.
- Đặc điểm ho: Ho khan thường nặng hơn vào ban đêm (khi nằm xuống), sau khi ăn, hoặc khi nói chuyện nhiều. Có thể kèm theo các triệu chứng như ợ nóng, ợ chua, khàn tiếng, đắng miệng vào buổi sáng.
- Lưu ý: Một số người bị GERD gây ho nhưng không có các triệu chứng ợ nóng điển hình (được gọi là trào ngược không điển hình hay trào ngược thanh quản họng – LPR).
Hen phế quản (Hen suyễn)
Ho khan kéo dài có thể là một trong những dấu hiệu của hen phế quản, đặc biệt là thể hen suyễn thể ho (Cough-Variant Asthma).
- Giải thích: Trong hen suyễn, đường thở trở nên nhạy cảm và dễ bị viêm, co thắt. Điều này gây ra ho khan dai dẳng thay vì khó thở hoặc thở khò khè điển hình.
- Đặc điểm ho: Ho thường nặng hơn vào ban đêm, sáng sớm, sau khi tập thể dục hoặc khi tiếp xúc với các yếu tố kích thích như không khí lạnh, khói bụi, dị nguyên. Ho có thể kèm theo tức ngực nhẹ, nhưng thường không có tiếng khò khè rõ rệt.
Nhiễm trùng đường hô hấp sau khi khỏi bệnh
- Giải thích: Sau khi bị các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính (cảm lạnh, cúm, viêm phế quản cấp, thậm chí là viêm phổi), dù đã khỏi bệnh, niêm mạc đường thở vẫn có thể còn nhạy cảm và bị kích ứng trong vài tuần hoặc vài tháng, dẫn đến ho khan kéo dài.
- Đặc điểm ho: Ho khan thường xuất hiện sau khi hết các triệu chứng cấp tính khác, có xu hướng giảm dần theo thời gian.
Thuốc điều trị huyết áp (ACE inhibitors)
- Giải thích: Một số loại thuốc điều trị huyết áp cao thuộc nhóm ức chế men chuyển (ACE inhibitors), ví dụ như Enalapril, Lisinopril, Captopril, có thể gây tác dụng phụ là ho khan kéo dài ở khoảng 10-20% số người dùng. Ho thường xuất hiện sau vài ngày đến vài tháng sử dụng thuốc.
- Đặc điểm ho: Ho khan, dai dẳng, không đáp ứng với các loại thuốc ho thông thường.
Các nguyên nhân khác ít phổ biến hơn
- Hút thuốc lá: Gây tổn thương niêm mạc đường hô hấp mãn tính, dẫn đến ho khan dai dẳng (ho của người hút thuốc).
- Viêm thanh quản mãn tính: Viêm dây thanh âm gây khàn tiếng và ho khan.
- Bệnh phổi kẽ: Các bệnh gây tổn thương mô phổi, làm phổi xơ hóa.
- Bệnh giãn phế quản: Khi các đường dẫn khí bị tổn thương và giãn rộng, làm đờm dễ ứ đọng và gây ho. Tuy nhiên, thường là ho có đờm.
- Ung thư phổi: Trong một số trường hợp hiếm gặp, ho khan kéo dài, dai dẳng không thuyên giảm có thể là dấu hiệu ung thư phổi giai đoạn đầu, đặc biệt nếu kèm theo sụt cân không rõ nguyên nhân, khó thở, hoặc ho ra máu.
- Bụi phổi: Do tiếp xúc lâu dài với bụi silica, amiăng.
- Suy tim: Ho khan có thể là triệu chứng của suy tim do ứ trệ dịch ở phổi.
Khi nào cần đi khám bác sĩ vì ho khan kéo dài?
Nếu bạn đang băn khoăn ho khan kéo dài là bệnh gì và lo lắng về tình trạng của mình, điều quan trọng là bạn cần đi khám bác sĩ để được chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời. Bạn nên đi khám bác sĩ ngay lập tức nếu ho khan kéo dài kèm theo bất kỳ dấu hiệu đáng lo ngại nào sau đây:
- Ho kéo dài hơn 3-4 tuần mà không có dấu hiệu thuyên giảm.
- Ho ra máu hoặc đờm có máu.
- Khó thở, thở dốc, tức ngực.
- Sụt cân không rõ nguyên nhân.
- Sốt kéo dài hoặc sốt cao.
- Mệt mỏi kéo dài, vã mồ hôi về đêm.
- Khàn tiếng kéo dài không cải thiện.
- Cảm giác vướng mắc ở họng, khó nuốt.
- Tiền sử hút thuốc lá lâu năm.
Bác sĩ sẽ thăm khám, hỏi bệnh sử kỹ lưỡng và có thể chỉ định các xét nghiệm cần thiết như: chụp X-quang phổi, đo chức năng hô hấp (phế dung ký), nội soi tai mũi họng, xét nghiệm đờm, hoặc các xét nghiệm chuyên sâu khác tùy theo nguyên nhân nghi ngờ.
Cách điều trị ho khan kéo dài
Cách điều trị ho khan kéo dài sẽ phụ thuộc hoàn toàn vào nguyên nhân gây bệnh. Không có một phương pháp điều trị chung cho tất cả các trường hợp.
Điều trị nguyên nhân gốc rễ
- Đối với hội chứng chảy dịch mũi sau:
- Thuốc kháng histamine: Để giảm triệu chứng dị ứng (nếu do dị ứng).
- Corticosteroid dạng xịt mũi: Giúp giảm viêm và sưng niêm mạc mũi.
- Rửa mũi bằng nước muối sinh lý: Giúp làm sạch đường mũi, loại bỏ dịch nhầy và dị nguyên.
- Đối với trào ngược dạ dày thực quản (GERD):
- Thuốc giảm tiết axit dạ dày: Thuốc ức chế bơm proton (PPIs) hoặc thuốc đối kháng thụ thể H2.
- Thay đổi lối sống: Ăn ít, chia thành nhiều bữa, không ăn sát giờ ngủ (nên ăn trước khi ngủ ít nhất 3 tiếng), kê cao đầu giường khi ngủ, tránh các thức ăn gây trào ngược (cay nóng, chua, nhiều dầu mỡ, cà phê, sô cô la).
- Đối với hen phế quản:
- Thuốc kiểm soát dài hạn: Thường là corticosteroid dạng hít để giảm viêm đường thở.
- Thuốc cắt cơn: Dạng hít để giảm nhanh triệu chứng khi cần.
- Tránh xa yếu tố kích thích: Dị nguyên, khói bụi, không khí lạnh.
- Thay đổi thuốc (nếu do tác dụng phụ của thuốc huyết áp): Bác sĩ sẽ xem xét thay thế thuốc ức chế men chuyển bằng một loại thuốc huyết áp khác không gây ho. Tuyệt đối không tự ý ngưng thuốc mà không có chỉ định của bác sĩ.
- Bỏ thuốc lá: Đây là biện pháp hiệu quả nhất cho ho của người hút thuốc.
Biện pháp hỗ trợ giảm triệu chứng tại nhà
Trong khi chờ đợi xác định nguyên nhân hoặc trong quá trình điều trị, bạn có thể áp dụng một số biện pháp sau để giảm bớt sự khó chịu của ho khan:
- Uống nhiều nước ấm: Nước ấm, trà thảo mộc (trà gừng mật ong, trà hoa cúc) giúp làm dịu cổ họng, giữ ẩm niêm mạc và giảm kích ứng.
- Súc miệng nước muối ấm: Giúp làm sạch họng, sát khuẩn nhẹ và giảm đau rát.
- Sử dụng mật ong: Uống mật ong trực tiếp hoặc pha với nước ấm, chanh, gừng để làm dịu họng và giảm ho. Mật ong có tính kháng khuẩn và chống viêm tự nhiên.
- Dùng kẹo ngậm ho: Các loại kẹo ngậm có tinh dầu bạc hà, khuynh diệp hoặc thảo dược có thể làm dịu cổ họng tạm thời.
- Sử dụng máy tạo độ ẩm: Đặc biệt vào mùa khô hoặc khi ngủ trong phòng điều hòa, máy tạo độ ẩm giúp giữ ẩm không khí, làm dịu đường hô hấp.
- Tránh các yếu tố kích thích: Hạn chế tiếp xúc với khói bụi, khói thuốc lá, hóa chất, mùi sơn, nước hoa quá nồng.
- Tránh thức ăn cay nóng, đồ uống lạnh: Những thực phẩm này có thể gây kích ứng họng và làm ho nặng hơn.
Ho khan kéo dài không phải lúc nào cũng là dấu hiệu của bệnh nghiêm trọng, nhưng nó chắc chắn là một tín hiệu mà cơ thể đang muốn gửi đến bạn. Việc tìm hiểu ho khan kéo dài là bệnh gì và đi khám bác sĩ để xác định nguyên nhân chính xác là bước đầu tiên và quan trọng nhất để có được cách điều trị ho khan kéo dài hiệu quả. Đừng chủ quan với cơn ho dai dẳng, hãy chủ động chăm sóc sức khỏe của mình bạn nhé!
