Chào bạn, hôm nay chúng ta sẽ cùng nhau trò chuyện về một vấn đề sức khỏe khá phổ biến, đó là viêm phế quản. Chắc hẳn bạn đã từng nghe qua hoặc thậm chí là đã từng trải qua cơn ho dai dẳng do viêm phế quản gây ra rồi đúng không? Vậy, làm thế nào để nhận biết triệu chứng viêm phế quản một cách chính xác để có hướng xử lý kịp thời? Chúng ta hãy cùng tìm hiểu cặn kẽ trong bài viết này nhé!
Viêm phế quản là gì?
Trước khi đi sâu vào các triệu chứng, chúng ta hãy cùng hiểu một chút về viêm phế quản là gì. Bạn hình dung thế này, phổi của chúng ta giống như một cái cây khổng lồ, và các nhánh nhỏ dẫn khí vào phổi chính là phế quản. Khi những ống dẫn khí này bị viêm, sưng lên, đường thở sẽ bị thu hẹp lại, gây ra nhiều khó khăn trong việc hô hấp. Đây chính là tình trạng viêm phế quản.
Viêm phế quản có thể chia làm hai loại chính: cấp tính và mãn tính, mỗi loại lại có những triệu chứng và diễn biến khác nhau.
Viêm phế quản cấp tính
Viêm phế quản cấp tính thường xuất hiện đột ngột và kéo dài trong thời gian ngắn, thường là vài ngày đến vài tuần. Nó giống như một cơn cảm cúm “nặng đô” hơn một chút vậy. Nguyên nhân chủ yếu là do virus, đôi khi cũng có thể do vi khuẩn.
Viêm phế quản mãn tính
Ngược lại, viêm phế quản mãn tính là một tình trạng dai dẳng, kéo dài ít nhất 3 tháng trong 2 năm liên tiếp và không phải do các bệnh phổi khác gây ra. Đây thường là hậu quả của việc tiếp xúc lâu dài với các chất kích thích đường hô hấp như khói thuốc lá, ô nhiễm không khí. Tình trạng này là một phần của bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD).
Triệu chứng viêm phế quản cấp tính
Khi bị viêm phế quản cấp tính, cơ thể bạn sẽ có những biểu hiện khá rõ ràng. Việc nhận biết sớm các triệu chứng viêm phế quản cấp tính giúp bạn có hướng xử lý kịp thời và tránh để bệnh diễn biến nặng hơn.
Ho
Ho là triệu chứng nổi bật và gần như luôn xuất hiện khi bạn bị viêm phế quản cấp tính.
- Ban đầu: Thường là ho khan, ho rát họng, cảm giác ngứa ngáy khó chịu. Giống như có cái gì đó mắc kẹt trong cổ họng bạn vậy.
- Sau đó: Sau vài ngày, cơn ho sẽ có đờm. Đờm có thể trong, màu trắng, màu vàng nhạt hoặc xanh. Đây là dấu hiệu cho thấy cơ thể bạn đang cố gắng tống xuất chất nhầy và mầm bệnh ra khỏi đường thở.
Tôi nhớ có lần đứa cháu trai tôi bị cảm lạnh, ban đầu chỉ ho khan thôi. Sau đó vài ngày, bé bắt đầu ho nhiều hơn, ho có đờm xanh. Đến khi đi khám thì bác sĩ bảo bé bị viêm phế quản cấp tính. May mà phát hiện sớm nên điều trị cũng nhanh khỏi.
Đau họng và khàn tiếng
Khi phế quản bị viêm, đường hô hấp trên cũng có thể bị ảnh hưởng. Bạn sẽ cảm thấy đau rát họng, khó chịu khi nuốt. Giọng nói có thể bị khàn đi, thậm chí mất tiếng tạm thời. Đây là dấu hiệu của sự viêm nhiễm lan rộng.
Sốt và ớn lạnh
Đây là những triệu chứng khá phổ biến đi kèm với tình trạng viêm nhiễm trong cơ thể.
- Sốt nhẹ đến vừa: Thường là sốt dưới 39 độ C. Bạn có thể cảm thấy người ấm lên, đổ mồ hôi.
- Ớn lạnh: Cảm giác lạnh run người, đặc biệt khi sốt tăng cao.
Mệt mỏi và đau nhức cơ thể
Khi cơ thể phải chống chọi với tình trạng viêm nhiễm, bạn sẽ cảm thấy uể oải, không có năng lượng. Cùng với đó là cảm giác đau nhức toàn thân, đặc biệt ở các khớp và cơ bắp, tương tự như khi bị cảm cúm.
Khó thở nhẹ hoặc tức ngực
Đôi khi, bạn có thể cảm thấy hơi khó thở hoặc có cảm giác nặng, tức ở vùng ngực. Điều này là do các ống phế quản bị sưng và thu hẹp, khiến không khí khó lưu thông.
Chảy nước mũi, nghẹt mũi
Trước hoặc cùng lúc với các triệu chứng trên, bạn có thể bị chảy nước mũi trong, sau đó là nghẹt mũi do viêm đường hô hấp trên.
Đau đầu
Đau đầu cũng là một triệu chứng có thể đi kèm, thường là do sốt hoặc do cảm giác khó chịu toàn thân.
Triệu chứng viêm phế quản mãn tính
Không giống như viêm phế quản cấp tính thường khởi phát nhanh và thuyên giảm, triệu chứng viêm phế quản mãn tính lại dai dẳng và kéo dài, ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống. Đây là một phần của bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD).
Ho mãn tính có đờm
Đây là triệu chứng viêm phế quản mãn tính đặc trưng nhất và dai dẳng nhất. Bạn sẽ ho gần như hàng ngày, kéo dài ít nhất 3 tháng trong năm và lặp lại trong ít nhất 2 năm liên tiếp.
- Ho ra nhiều đờm: Đờm thường có màu trong, trắng hoặc vàng, xanh. Lượng đờm có thể nhiều, đặc biệt vào buổi sáng.
- Ho nặng hơn vào buổi sáng hoặc khi trời lạnh, ẩm: Cơn ho thường tồi tệ hơn khi thức dậy hoặc khi thời tiết thay đổi.
Tôi có một người bác, bác ấy hút thuốc lá rất nhiều năm. Mấy năm gần đây, bác cứ ho khù khụ suốt, đặc biệt là buổi sáng ho ra rất nhiều đờm. Ban đầu bác cứ nghĩ là ho do thuốc lá thôi, nhưng sau này đi khám thì bác sĩ chẩn đoán là viêm phế quản mãn tính do COPD.
Khó thở, thở khò khè
Đây là triệu chứng cho thấy đường thở của bạn đang bị hẹp đáng kể.
- Khó thở: Bạn sẽ cảm thấy hụt hơi, đặc biệt khi gắng sức, leo cầu thang hoặc làm các công việc nặng.
- Thở khò khè: Khi thở, bạn có thể nghe thấy tiếng rít hoặc khò khè, do không khí đi qua đường thở bị tắc nghẽn.
Tức ngực
Cảm giác nặng, tức ở vùng ngực có thể xuất hiện do sự viêm nhiễm và co thắt của các phế quản.
Mệt mỏi và suy nhược
Do tình trạng khó thở kéo dài và cơ thể phải làm việc nhiều hơn để hô hấp, bạn sẽ cảm thấy mệt mỏi liên tục, không có năng lượng để làm việc hay sinh hoạt hàng ngày.
Nhiễm trùng đường hô hấp tái phát
Người bị viêm phế quản mãn tính có nguy cơ cao hơn bị nhiễm trùng đường hô hấp tái phát như cảm cúm, viêm phổi. Mỗi khi bị nhiễm trùng, các triệu chứng viêm phế quản lại càng trở nên nặng nề hơn.
So sánh triệu chứng viêm phế quản cấp tính và mãn tính
Để bạn dễ hình dung và nhận biết, tôi xin tóm tắt một số điểm khác biệt chính giữa triệu chứng viêm phế quản cấp tính và mãn tính:
| Triệu chứng | Viêm phế quản cấp tính | Viêm phế quản mãn tính |
| Khởi phát | Đột ngột | Từ từ, âm thầm, kéo dài |
| Thời gian | Vài ngày đến vài tuần (dưới 3 tháng) | Ít nhất 3 tháng/năm, trong ít nhất 2 năm liên tiếp |
| Nguyên nhân | Virus (chủ yếu), vi khuẩn | Khói thuốc lá, ô nhiễm, hóa chất |
| Đặc điểm ho | Ho khan ban đầu, sau đó có đờm (ít hoặc vừa) | Ho dai dẳng, hàng ngày, ho ra nhiều đờm (đặc biệt buổi sáng) |
| Khó thở/Khò khè | Có thể có, thường nhẹ | Thường xuyên, tăng dần theo thời gian, ảnh hưởng đến sinh hoạt |
| Sốt | Thường có sốt | Ít khi sốt, trừ khi có đợt cấp hoặc nhiễm trùng |
| Biến chứng | Ít biến chứng nặng nếu điều trị kịp thời | Có thể tiến triển thành COPD, suy hô hấp |
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Mặc dù viêm phế quản cấp tính thường tự khỏi, nhưng bạn vẫn cần đi khám bác sĩ nếu xuất hiện các dấu hiệu sau, đặc biệt là khi các triệu chứng viêm phế quản trở nên nghiêm trọng hoặc kéo dài:
- Ho kéo dài hơn 3 tuần: Đặc biệt là ho có đờm màu lạ (xanh đậm, nâu rỉ sét hoặc có máu).
- Sốt cao (trên 38.5°C) hoặc sốt kéo dài.
- Khó thở, thở nhanh, hụt hơi hoặc đau tức ngực dữ dội.
- Thở khò khè, thở rít.
- Các triệu chứng không cải thiện sau vài ngày hoặc có xu hướng nặng hơn.
- Bạn thuộc nhóm nguy cơ cao: Người lớn tuổi (trên 65 tuổi), trẻ nhỏ, người có bệnh nền (tim mạch, tiểu đường, suy giảm miễn dịch), người hút thuốc lá.
Việc đi khám sớm sẽ giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác tình trạng của bạn, phân biệt viêm phế quản với các bệnh lý hô hấp khác (như viêm phổi, hen suyễn) và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp nhất. Đừng chủ quan với sức khỏe của mình bạn nhé!
Các yếu tố nguy cơ làm tăng triệu chứng viêm phế quản
Có một số yếu tố có thể khiến bạn dễ mắc viêm phế quản hơn hoặc làm cho các triệu chứng viêm phế quản trở nên nặng hơn:
- Hút thuốc lá: Đây là nguyên nhân hàng đầu gây viêm phế quản mãn tính và làm tăng nguy cơ viêm phế quản cấp tính. Khói thuốc lá gây tổn thương niêm mạc phế quản, làm giảm khả năng tự bảo vệ của đường hô hấp.
- Tiếp xúc với khói bụi, ô nhiễm không khí: Sống hoặc làm việc trong môi trường ô nhiễm, tiếp xúc với hóa chất, bụi công nghiệp (bụi gỗ, bụi amiăng) có thể gây viêm và kích ứng phế quản.
- Hệ miễn dịch suy yếu: Trẻ nhỏ, người lớn tuổi, người mắc các bệnh mãn tính (tiểu đường, HIV/AIDS), hoặc người đang dùng thuốc ức chế miễn dịch có hệ miễn dịch yếu hơn, dễ bị nhiễm trùng đường hô hấp.
- Trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Axit dạ dày trào ngược lên thực quản và có thể hít vào đường hô hấp, gây kích ứng và viêm phế quản.
- Tiền sử mắc bệnh hô hấp: Người có tiền sử hen suyễn, dị ứng, viêm mũi xoang cũng có nguy cơ cao hơn.
Phòng ngừa và giảm nhẹ triệu chứng viêm phế quản
Để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và làm nhẹ các triệu chứng viêm phế quản, bạn có thể áp dụng những lời khuyên sau:
Tránh các yếu tố gây kích ứng
- Bỏ thuốc lá và tránh xa khói thuốc: Đây là việc làm quan trọng nhất. Nếu bạn đang hút thuốc, hãy tìm cách bỏ thuốc. Nếu bạn không hút thuốc, hãy tránh xa những nơi có khói thuốc.
- Hạn chế tiếp xúc với ô nhiễm không khí: Đeo khẩu trang khi ra ngoài đường, đặc biệt vào những ngày chất lượng không khí kém. Nếu bạn làm việc trong môi trường nhiều bụi hóa chất, hãy sử dụng các thiết bị bảo hộ lao động đầy đủ.
Tăng cường hệ miễn dịch
- Tiêm vắc xin cúm hàng năm: Vắc xin cúm giúp giảm nguy cơ mắc cúm, từ đó giảm nguy cơ viêm phế quản do virus cúm.
- Tiêm vắc xin phế cầu khuẩn: Đặc biệt quan trọng đối với trẻ em, người lớn tuổi và người có bệnh nền để phòng ngừa viêm phổi do phế cầu khuẩn (có thể là biến chứng của viêm phế quản).
- Chế độ ăn uống lành mạnh: Bổ sung đầy đủ rau xanh, trái cây, thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất để tăng cường sức đề kháng.
- Uống đủ nước: Giúp làm loãng đờm và giữ ẩm đường hô hấp.
- Nghỉ ngơi đầy đủ: Ngủ đủ giấc giúp cơ thể phục hồi và tăng cường hệ miễn dịch.
- Tập thể dục đều đặn: Vận động vừa sức giúp nâng cao sức khỏe tổng thể.
Vệ sinh cá nhân và môi trường
- Rửa tay thường xuyên: Rửa tay bằng xà phòng và nước sạch, đặc biệt sau khi ho, hắt hơi, trước khi ăn.
- Che miệng khi ho, hắt hơi: Dùng khăn giấy hoặc khuỷu tay để che miệng, sau đó vứt khăn giấy vào thùng rác.
- Giữ ấm cơ thể: Đặc biệt vào mùa lạnh, giữ ấm vùng cổ, ngực và bàn chân.
- Vệ sinh nhà cửa sạch sẽ: Giữ môi trường sống thông thoáng, sạch bụi, hạn chế nấm mốc.
Chăm sóc khi bị viêm phế quản
Khi đã mắc viêm phế quản, việc chăm sóc đúng cách tại nhà có thể giúp giảm nhẹ các triệu chứng viêm phế quản và đẩy nhanh quá trình hồi phục:
- Nghỉ ngơi đầy đủ: Hạn chế các hoạt động thể lực nặng, dành thời gian nghỉ ngơi để cơ thể phục hồi.
- Uống nhiều nước ấm: Nước ấm (nước lọc, trà thảo mộc, nước canh) giúp làm loãng đờm và làm dịu cổ họng.
- Súc miệng nước muối ấm: Giúp sát khuẩn vòm họng và giảm đau rát.
- Sử dụng máy tạo độ ẩm: Giúp không khí ẩm hơn, làm dịu đường hô hấp và giảm ho khan.
- Không tự ý dùng kháng sinh: Viêm phế quản cấp tính chủ yếu do virus, kháng sinh không có tác dụng với virus. Chỉ sử dụng kháng sinh khi có chỉ định của bác sĩ (khi có bằng chứng nhiễm khuẩn).
- Sử dụng thuốc không kê đơn (nếu cần): Các loại thuốc giảm đau hạ sốt (Paracetamol), thuốc long đờm (Acetlcyctein) có thể giúp giảm triệu chứng. Tuy nhiên, cần đọc kỹ hướng dẫn hoặc tham khảo ý kiến dược sĩ.
Viêm phế quản là một bệnh lý hô hấp phổ biến, và việc nhận biết sớm các triệu chứng viêm phế quản là chìa khóa để điều trị hiệu quả và ngăn ngừa biến chứng. Dù là cấp tính hay mãn tính, việc lắng nghe cơ thể, thăm khám bác sĩ kịp thời và duy trì lối sống lành mạnh sẽ giúp bạn bảo vệ lá phổi của mình. Đừng chủ quan với bất kỳ dấu hiệu nào bạn nhé!
